Qızıl Ordu dövləti.

Mövzu: Qızıl Ordu dövləti. B. Noy. 27, 2011 3:48 pm

Yaranması və süqütu
Çingiz Xanın nəvəsi Cucinin oğlu Batı xan 1236-1255 ci illərdə Şimali Qafqaz, Xorəzm, Sibirin bir hissəsini, eləcədə Krım və Qıpcaq düzlərini zəbt edərək Qızıl Orda dövlətini yaratdı. 200 il ömür sürən dövlət Avropa və Asiyada ən böyük dövlətlərdən birinə çevrildi, müxtəlif dinləri, dilləri və adət ənənəsi olan çoxlu millətlər burada yaşamışlar. Bu isə öz növbəsində çoxsaylı münaqişələrə gətirib çıxarırdı, beləki 1361-ildə Qızıl Orda tacı üstündə nə az nə çox düz 6 xan dəyişilib 1362-ildə isə Qızıl Orda iki yerə bölünmüşdür. Əmir Teymurun ordusuna məğlubiyyət, həmçinin rus knyazlarının yürüşləri Qızıl Ordanın vaxtından tez süqütna qovuşdurdu, Qızıl Orda ərazisində Qazan, Həştərxan, Özbək və digər xanlıqlar yaradıldı.

Dövlət Quruluşu

Dövlətin başında Xan dayanırdı. Dövləti Xan evi idarə edirdi (Yani Xan, Oğulları və digər aylə üzvləri). Xan evindən başqa Dövləti Qızıl ordanın varlı şəxsləri və Bəyləri (Noyonlar) idəri edirdilər. Dövlət işləri ilə Bəylər-bəy maşğul idi, digər işlərlə isə Vəzirlər. Şəhərlərə və kəndlərə Daruğ-lar yollanırdılar oların vəzifəsi verqi yiğmaq idi. Ordunun başçıları Baskak adı daşayardılar. Ordunun başında "oğlanlar" idi

Ticarət

Qızıl orda ticarət karvanlarının yollarında yerləşirdi belə ki buraya Qafqazdan, Misirdən, Hindistandan, Qərbi avropadan alıcılar gəlirdilər. Qızıl orda Feodalları ticarətdən "Baxış" aldığlarına görə ticarətin inkişafını çox dəstəkləyirdi və inkişafında güc əsirgəmirdi, buna görədə XIII əsr və XIV əsrin birinci yarsında Kərvan yolları və kərvənlarla ticarət böyük inkişaf etmişdir.Kərvanların təhlükəsizliyi haqqında Peqolloti belə yazırdı "Tandan Çinə gedən yol alıcıların sözlərinə inansaq səhər və gecə tam təhlükəsizdir, yalnız alıcı yolda ölərsə onun malı və var dövləti öldüyü torpağın məmuruna verilir. Amma əgər həmin yerdə ölünün yaxın dostu və ya qardaşı varsa və ya kimsə ölünün qardaşı olduğunu deyərsə bütün mallar ona təhvil verilir" Amma bu ticarətdə Qızıl Orda malları çox az idi belə ki malların çoxsu xarici idi.Dəşti-Qıpcağ köçərilərin ticarətdə iştirakı məhdudlarşdırılırdı. Belə ki Qıpcaq-ların satdığı yalnız mal-qara əsasən isə atlar idi. Ərəb səyahtçısi İbn-Batut atlarla ticarətdən bu sözləri yazıb "bu diyarda (dəşt-i-qıpcağ) atlar həddindən artığ çoxdur. Əla atların qiyməti 50,60 dirxəm-dir bizim 1 dinər "