Osmanlı İmperiyasıOsmanlı Dövləti və ya
Osmanlı İmperiyası[1] (
Osmanlıca:
دولت عالیه عثمانیه,
Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye [2]) Avrupa'nın tanımladığı şekliyle
Osmanlı İmparatorluğu [3][4][5][6],
Türk dilində Osmanlı İmparatorluğu,
Osmanlı Devleti) - çoxmillətli və çoxdinli türk dövləti.
Əsası
1299-cu ildə müasir
Türkiyənin Biləcik əyalətinin
Söğüt şəhərində
Osman bəy tərəfindən Osmanoğulları Bəyliyi kimi qoyulmuşdur. Osmanlı dövləti tarixdə məşhur
Bizans İmperiyasına son qoyaraq onun paytaxtı
Konstantinopolu ələ keçirmiş və öz paytaxtına çevirmişdir. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlətin qurucusu və Osmanlı sülaləsinin banisi olan Osman bəy
Oğuzların
Kayı boyundandır.
TarixOsmanlı türk imperiyası türklərin tarixdə qurduğu 16 müstəqil dövlətdən ən uzun ömürlüsü və ən geniş torpaqlara sahib olanıdır. 622 il davam edən bu böyük imperiya
Ağ dənizi və
Qara dənizi əhatə edən
Asiya,
Avropa və
Afrika qitələrində yüz illər boyu hökm sürüb. Müxtəlif irq və dinlərdən olan bir çox xalqı torpaqları ilə birlikdə bir dövlətdə birləşdirib. Tarixdə belə geniş torpaqlara bu qədər uzun hökmranlıq edən digər quruluş
Roma imperiyası və Britaniya imperiyası olmuşdır. Osmanlı türk imperiyasında 36 sultan hökmranlıq etmiş və XVI əsrin əvvəlllərindən etibarən xəlifəlik adı ilə də İslam dünyasının dini hökmranlığını öz üzərinə götürmüşdür.
Osmanlı dövlətinin yaranmasıOsmanlı türk imperiyasının əsası
1299-cu ildə müasir
Türkiyənin Biləcik əyalətinin Söğüt şəhərində Osman bəy tərəfindən Osmanoğulları Bəyliyi kimi qoyulmuşdur. Bəzi tarixçilərə görə, Osmanlı Dövlətinin qurucusu Osman Bəyin atası Ərtuğrul Qazi, onun atası Gündüz Alp (və ya Süleyman Şah) onun atası Kaya Alp, onun atası Gündüz Alpdır. Bu adlı-şanlı ailə Oğuz türklərinin 24 boyunun ən nüfuzlularından olan Kayı əşirətinin başçısı idi. Osman bəyin atası Ərtuğrul Qazi, Səlcuk sultanı Ələddin tərəfindən Bizans sərhəddinə “uc bəyi” olaraq təyin edilmişdi. Ərtuğrul Qaziyə yurd kimi verilən ərazi bugünkü
Bursa, Kütahya və Biləcik vilayətlərinin sərhədlərinin birləşdiyi yerdir. Sonradan Söğüt qəsəbəsi Bizansdan alınaraq mərkəz edilib. Səlçuklu Dövlətində uc bəyliklərinin vəzifəsi dövlətin sərhəddini qorumaq və xristianlara qarşı cihad etməkdən ibarət idi. Tarixi mənbələrə əsasən Ərtugrul Bəy
1281-ci ildə vəfat edib. Yerinə isə ailənin ən kiçik oğlu olmasına rəğmən çox üstün keyfiyyətlərə malik Osman Bəy seçildi və uc bəyi oldu. Osman Bəy ağıllı siyasət və döyüş qabiliyyəti ilə qonşuları olan Bizans hakimləri ilə gah dostluq münasibətləri qururdu, gah da müharibələr edirdi. Qısa zamanda Bizansdan xeyli torpaq ələ keçirən Osman bəy
Bursa və
İzniki də fəth etdi. Yarhisar və Qaracahisar hakimlari ilə birlik qurdu. Bundan sonra
1288-ci ildə Qaracahisarı ələ keçirdi. Osman bəy, Biləcik və Yarhisar qalalarını da aldı. 1299-cu ildə Yarhisar hakiminin qızı Nilufərlə oğlu Orxan Bəyi evləndirdi.
I Murad ilə Süleyman Paşa bu nikahdan dünyaya gəldilər. Osman Bəy 1299-cu ildə Osmanlı Dövlətinin müstəqilliyini elan etdi.
1301-ci ildə Yenişəhər ilə Yundhisarı aldı və Yenişəhəri paytaxt elan etdi. Bundan sonra Yenişəhərin ətrafındakı kənd və qəsəbələri alan Osman Bəy,
1303-cü ildə İzniki ələ keçirdi və Bursa hakiminin topladığı birliyi dağıtdı. Sonra isə bu şəhəri aldı. Osman Bəy, Bursanı fəth etdiyi ildə,
1326-cı ildə vəfat etdi.
Osman Bəydən sonra yerinə oğlu Orxan Bəy keçdi. Orxan Bəy də fəthlərə davam etdi. Bizanslılardan İznik və İzmiti aldı. İznik savaşının gedişində qalanın yardımına gələn Bizans ordusu yenildi və Qarasi Bəyliyi, Osmanlıların əlinə keçdi. Bizans İmperatoru olmak istəyən Kantakuzenosa yardım göndərildi. Sonra ardıcıllıqla Çimbi Qalası, Gelibolu, Bolayır, Malkara, Çorlu və Təkirdağ ələ keçirildi. Ankara alındı. Osmanlı Dövlətində pul ilk dəfə bu dövrdə kəsildi.
I Muradın hakimiyyətə gəlməsi və Balkan fəthləriOrxan Qazi
1362-ci ildə öləndən sonra yerinə oğlu I Murad keçdi. Bundan istifadə edən Ankara ahiləri şəhəri yenidən ələ keçirdilər. I Murad qoşunu toplayaraq Ankara üzərinə hücum etdi və şəhəri geri aldı. 1363-cü ildə Çorlu və Lüləburgazı ələ keçirdi. Komandanlarından Evranos Bəy və Haci İlbəyi də Malkara, Kəşan, İpsala, Dədəağac və Dimatokanı Osmanlı torpaqlarına qatdılar. Lala Şahin Paşa da
Ədirnəni aldı. Filibə və Gümülcinə də Osmanlıların əlinə keçdi. Bundan sonra Ədirnə üzərinə yürüş başlandı. Kızılağac, Yanbolu, İhtiman, Samokov, Aydos, Karinabat, Sozapol və Hayrabolu alındı. Bolqar kralı Osmanlı himayəsinə keçdi. Bacısı şahzadə Mariyanı I Murada verdi. Çirməndəki savaşda Serblər yenildi və
1371-ci ildən Serblər Osmanlıların himayəsinə keçdi. I Murad Bursaya dönüb oğlu Bəyazidi Süleyman Şahın qızıyla evləndirdi. Kütahya, Tavşanlı, Simav və Əmət gəlinin çehizi olaraq Osmanlılara verildi. Akşəhər, Yalvaç, Yenişəhər, Karaağac və Əğridir Həmidoğlu Hüseyin Bəydən satın alındı.
1385-ci ildə Timurtaş Paşa, İstip, Manastır və Ohri vilayətlərini ələ keçirdi. Bolqarıstanda Sofiya Osmanlı hakimiyyətinə keçdi. Serb və Bosniya kralları, Xorvat və Albaniya şahzadələri Osmanlılara qarşı birləşdi və 30.000 nəfərlik bir orduyla Timurtaş Paşanı Plosnik deyilən yerdə məğlub etdilər. Bundan yararlanmaq istəyən Avropalılar, Xaçlı Birliyi qurdular. I Murad, hələ bu birləşmədən öncə Əli Paşa ilə Bolqar kralını və Dobruca şahzadəsini məğlub edərək, onların Xaçlı Birliyinə qoşulmasını önlədi.
1388-ci ilin əvvəlində I Murad Rumeliyə keçdi və iki ordu
Kosovada qarşılaşdı. Xaçlı Birliyi döyüşdə yenildi, Serbiya kralı da bu döyüşdə öldürüldü. Savaşdan sonra I Murad bir Serb tərəfindən şəhid edildi.
Yıldırım Bəyazidin hakimiyyətiYerinə 1389-cu ildə oğlu Bəyazid keçdi. I Muradın ölümündən faydalanmaq istəyən Anadolu hakimləri Aydınoğulları, Saruxanoğulları, Gərmiyanoğulları, Məntəşəoğulları, Həmidoğulları bəylikləri Osmanlılara qarşı savaş elan etdilər. 1389-cu ildə
Yıldırım Bəyazid, onların Anadoludakı hakimiyyətlərinə son qoydu. Bir il sonra isə Qaramanlılarla, Bəyşəhəri Osmanlılara vermək şərtiylə sülh bağlandı. Yıldırım Bəyazid, 1396-cı ildə İstanbulu tutdu. Bu qəlibiyyət Xaç Yürüşünə səbəb oldu.
Niqboluda baş vermiş döyüş Xaçlı Birliyi məğlub oldu. Sonra İstanbulun işğalına davam edildi. Anadoluhisarı qalası tikdirildi. İstanbulun işğalını vəzir Əli Paşaya tapşıran Yıldırım, Anadoluya gedərək
Konyanı Osmanlı torpaqlarına qatdı. Qazi Burxanəddinin ölkəsi və
Malatya ələ geçirildi. Yıldırım Bəyazid, Anadoluda olarkən "Boucicant" komandası bir donanma ilə İstanbula köməyə gəldi. İstanbulu Türklərin işğalından qurtardı və şəhər yaxınındakı qalaları geri aldı. Yıldırım Bəyazid buna çox üzüldü. 1400-cü ildə İstanbulu yenidən işğal etdi. Bu dəfə isə Teymurun Anadoluya girməsi işğalın dayanmasına səbəb oldu. Anadoluya girən Teymur,
Sivası alaraq yağmaladı. Oradan Şərqi Anadolu və
Suriyaya döndü. Yıldırım ordusunu topladı və 1402-ci ildə Teymur ilə
Ankarada qarşılaşdı. Döyüş Bəyazidin məğlub olunub və əsir alınması ilə nəticələndi. 1403-cü ildə Yıldırım Bəyazid öldü. Onun ölümündən sonra, oğullarından Süleyman
Rumelidə, İsa Çələbi
Balıkəsirdə, Məhməd Çələbi
Amasyada və Musa Çələbi
Bursada padşahlıq elan etdilər. Nəticədə Çələbi Məhməd tək hökmdar vəziyyətinə gəldi.
Mövzu: Osmanlı imperiyası 
B.e. Dek. 12, 2011 8:35 am
.svg)
