ƏMƏLİYYAT
Məşhur həkim Əl Zehravi, 1000-ciillərdə, 1500 səhifəlik bir şəkilli ensiklopediya nəşr etdi. Əməliyyatın məzmunlarını izah edən bu ensiklopediya nəşr olunduğu gündən etibarən 500 il boyunca Avropada həkimlərin müraciət etdiyi bir qaynaq oldu. Əl Zehravinin bir çox kəşfi arasında, əriməkdə olan pişik bağırsağını yaraları tikməkdə istifadə etmək də vardı. Əl Zehravi ayrıca, ilk sezərən əməliyyatını reallaşdırdı və ilk forsepsi icad etdi.
QƏHVƏ
Qəhvə ilk olaraq doqquzuncu əsrdə Yeməyində çıxarıldı. İlk istifadə edənlər, uzun ibadət gecələrində oyaq qalmağa çalışan Sufilər idi. Sonradan bir qrup şagird tərəfindən Qahirəyə gətirilən qəhvə, qısa bir müddət içində bütün bölgəyə yayıldı. 13ünçü əsrdə Anadoluya çatan qəhvə, 16-cı əsrdə Venedikli bir tacir sayəsində İtaliyaya gətirilərək ilk dəfə Avropalılarla görüşdü.
TƏYYARƏ
Abbas min Firnas, uçmaq üçün bir vasitə inkişaf etdirən və uçmağı bacaran ilk insan idi. Doqquzuncu əsrdə qanadlı bir vasitə inkişaf etdirən Firnas, bir cür quş kostyumu ortaya çıxardı. Firnas, İspaniyanın Cordoba şəhərində girişdiyi ilk sınağında havalanmağı bacardı və yerə düşüb belini qırmadan əvvəl bir neçə dəqiqə uçmağı bacardı. Firnasın dizaynları şübhəsiz əsrlər sonra məşhur İtalyan sənətçi Leonardo da Vinçini təsir etmişdi.
UNİVERSİTET
Gənc şahzadə Fatima əl-Firhi 859 ilində Əl Cəzairin Fez şəhərində birinci səviyyə təhsil təqdim edən bir universitet açdı. Bacısnı Miriam, universitetə bitişik bir məscid qurdu və iki quruluş birdən Karaviyyin Mədrəsəsini meydana gətirdi. Təxminən 1200 il sonra hələdə açıq olan mədrəsənin, İslam ənənəsinin təməl dəyərlərini öyrənmək üçün ayrı bir yerə sahib olduğu ifadə edilir. Ayrıca, Əl Firhi bacılarının dünya səviyyəsindəki gənc Müsəlman qadınlara nümunə olması ümid edilir.
CƏBR
Cəbr sözü, İranlı riyaziyyatçı Harezminin doqquzuncu əsrdə nəşr etdiyi məşhur "Hesab ül-Cəbr vəl-Qarşılıq", (Düşüncə və Tarazlıq Hesabları) adlı tezisindən gəlməkdədir. Yunan və Hindi sistemlərinin köklərinə söykənən yeni cəbr nizamı, şüurlu ədədləri, irrasyonel ədədləri və həndəsi böyüklükləri birləşdirici bir sistem idi. Harezmi, əsaslı ədədlər fikirini də ilk dəfə ortaya atan adam idi.
OPTİK
Çox bilinməyən bir gerçək də optik sahəsindəki ilk böyük addımların Müsəlman dünyasında atılmış olmasıdır. 1000 ili ətrafında İbni Heysem, insan gözünün obyektlərdən əks olunan və gözə girən işıq huzmeleri sayəsində bu obyektləri görə bildiyini sübut etdi. İbni Heysem beləcə Öklid və Batlamyusun işığın göz tərəfindən saçıldığı nəzəriyyələrini də yalanlamış oldular. Bu böyük Müsəlman fizikaçısı ayrıca, optik sinirlə beyin arasındakı əlaqə sayəsində obyektlərin tik görülməsini təmin edən qaranlıq qutu (camera obscura) texnikasını kəşf etdi.
MUSİQİ
Müsəlman musiqiçilərin etdiyi musiqilər, səkkizinci əsrdə yaşamış olan Frank kralı Şarlman dövründən etibarən Avropanı təsir etməyə və Bağdad və Cordobanın musiqisiylə rəqabət etməyə başladı. Orta şərqdən Avropaya gələn bir çox alətin arasında lavada və skripkanın atası deyə biləcəyimiz rahab da vardı. Ayrıca müasir musiqi ölçülərinin də Ərəb əlifbasından doğulduğu deyilməkdədir.
DİŞ FIRÇASI
Diş fırçası istifadəsini ilk dəfə, 600-cü illərdə Hz. Məhəmməd dövründə yayılmağa başlamışdı. Misvak ağacından alınan budaqları istifadə edən Hz. Məhəmməd, dişlərini təmizləyər və nəfəsini təzələyərdi. Misvaka bənzərlik göstərən vəsaitlər bu gün çıxarılan diş pastalarında istifadə edilməkdədir.
MANİVELA
Dövrümsel manivela əlaqəli mil sistemi daxil olmaq üzrə, müasir dünyada istifadə edilən bir çox avtomatik sistem ilk dəfə Müsəlman dünyasında istifadə edilməyə başlandı. Dövrlü hərəkəti, xətti hərəkətə çevirməyə yarayan manivela ağır obyektlərin asanlıqla qaldırıla bilməsini təmin etdi. Əl Cezari tərəfindən 12-ci əsrdə kəşf edilən bu texnologiya, dünya səviyyəsinə yayılaraq, velosipeddən içdən yanmalı mühərriklərə qədər bir çox icadın önünü açdı.
XƏSTƏXANALAR
Xəstə kameraları və təhsil otaqlarıyla bu gün bildiyimiz mənada xəstəxanaların təməlləri, doqquzuncu əsrdə Misirdə atıldı. Bilinən ilk xəstəxanalardan biri 872 ilində Qahirədə qurulan Əhməd min Tolun xəstəxanası idi. Tolun xəstəxanası xəstə olan hər kəsə lazımlı baxımın göstərilməsi şəklindəki Müsəlman ənənəsni səbəbindən ehtiyac sahiblərini pulsuz müalicə edərdi. Qahirədə təməli atılan müasir xəstəxanalar, qısa zaman içində bütün Müsəlman dünyasına yayıldı.
Mövzu: bilirsinizmi 
Ç.a. Noy. 29, 2011 12:13 pm
